Psychika kierowcy a bezpieczeństwo na drodze

Bezpieczeństwo ruchu drogowego jest zapewniane poprzez powiązanie ze sobą  trzech następujących elementów : pojazdu, warunków jazdy oraz człowieka za kierownicą. Większość użytkowników dróg mylnie uważa, że to odpowiednia sprawność i stan pojazdu oraz nawierzchni są najbardziej istotnymi czynnikami decydującymi o utrzymaniu bezpieczeństwa w trakcie podróży. W rzeczywistości to człowiek, siedzący za kierownicą, ma największy wpływ na przebieg wypadków.

Niemal wszystkie elementy psychiki człowieka składające się na strukturę osobowości są znaczące dla zapewnienia bezpieczeństwa w ruchu drogowym.  Wyróżnić można trzy podstawowe aspekty sprawności w kierowaniu pojazdem, są to:

• Sprawność fizyczna określana poprzez badania lekarskie
• Wiedza i umiejętności osoby prowadzącej pojazd
• Sprawność psychiczna badana przez psychologa

Zatem, aby bardziej przystępnie przedstawić jakie cechy powinien reprezentować sobą kierowca należało by zastanowić się nad tym, jakie czynniki psychiczne mają wpływ na prowadzenie pojazdu. Do tych najistotniejszych zalicza się między innymi : umiejętność szybkiego i dokładnego spostrzegania otoczenia, umiejętność oceny prędkości pojazdu w ruchu, koordynacja wzrokowo- ruchowa, szybkość reakcji na bodziec, odpowiednia koncentracja uwagi, decyzyjność, męczliwość, odporność na stres i presję czasu, cechy osobowości i temperamentu.

Sprawność psychiczna kierowcy to także system powiązanych ze sobą elementów, w którym nieprawidłowe funkcjonowanie jednego z nich powinno być rekompensowane przez działanie pozostałych czynników:  na przykład chwilowy gorszy stan emocjonalny (frustracja, smutek), powinien być rekompensowany przez zwiększoną czujność i ostrożność. Tak działający system można uznać za, jak najbardziej dostosowany do zachowania bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Nie należy zapominać, że istotnym czynnikiem jest samoświadomość kierowcy. Wiedza o tym, jak funkcjonuje jego organizm i psychika. Kierujący pojazdem, który zdaje sobie sprawę z faktu, że jego nadmierne zaabsorbowanie sprawami rodziny wpływa na obniżenie jego szybkości reakcji na bodziec będzie potrafił dopasować swój styl jazdy do „ubytków” i skupić się na bezpiecznym prowadzeniu.

Podsumowując psychika kierowcy jest jednym z najbardziej znaczących czynników w procesie zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Prawidłowe funkcjonowanie systemów percepcji i uwagi, radzenie sobie z sytuacjami trudnymi i stresowymi, szybkość reakcji oraz prawidłowa koordynacja wzrokowo- przestrzenna potrafią być czynnikami decydującymi o pojawieniu się lub nie sytuacji zagrożenia. Świadomość własnych ograniczeń i nabyte umiejętności pozwalają podwyższyć swoje możliwości sprawnego prowadzenia pojazdu, co minimalizuje prawdopodobieństwo doprowadzenia do wypadku drogowego.

mgr Urszula Bajak,

Psycholog, spec. psychologia kliniczna

BIBLIOGRAFIA:

Bąk J., Bąk- Gajda D., „Psychologiczne czynniki bezpieczeństwa ruchu drogowego”, Eksploatacja i niezawodność, Polskie Naukowo Techniczne Towarzystwo Eksploatacyjne, nr 3(39)/2008